نام و نام خوانوادگی:ابوالفضل نوری سروستانی

   عنوان:ایا محیط مدرسه شما محیطی دلپذیر و شاد است

   استان:فارس

   شهرستان: شیراز

   سال تحصیلی:98-99

    مقدمه:

زندگی در دنیای کنونی، متفاوت با زمان های گذشته است. پدیده های جدید، متنوع و به هم

پیچیده آنچنان فراوان و نو به نو شده اند که دانایی ها، توانایی ها و امکانات را اجتناب ناپذیر

می کنند. دانستنی ها و مهارت ها باید قادر باشند سلامت و بهداشت روانی را در مواجهه

بامشکلات زندگی تضمین کنند (جعفری و همکاران، ۱۳۸۷). آموزش و پرورش مدرن به این

نکته پی برده است که یادگیری باید از همان کودکی، همه ابعاد زندگی را پوشش دهد. به همین

دلیل است که در کشورهای توسعه یافته، به موازات آموزش علوم و فنون به جنبه های دیگری

چون رشد هیجانی و عاطفی، تمرکز حواس، تفکر، مهرورزی و... در متن برنامه های

آموزشی و تربیتی، با عنوان مهارت های زندگی پرداخته شده است (رضایی، ۱۳۸۶). در

چند سال اخیر در ایران نیز بهداشت روانی به صورت قلمروی وسیع و منطقی برای مطالعه

و پژوهش مطرح شده است (سالاری فر، ۱۳۹۱). سند تحول بنیادین در گزاره شماره ۱۰

بیانیه ارزش ها، نشاط را یکی از گزاره های ارزشی نظام تعلیم و تربیت معرفی می کند.

همچنین، در فصل پنجم این سند، تربیت انسان سالم و بانشاط به عنوان یکی از اهداف کلان

تعلیم و تربیت مطرح شده است. شادکامی یکی از شاخص های مهم بهداشت روانی در جامعه

است. شادکامی به همراه نگرش مثبت و امیدوارانه به آینده، منشأ تحرک، تلاش و پویایی است

و از طرف دیگر، افسردگی بزرگترین عامل از بین برنده بهداشت روانی شناخته می شود

(هزارجریبی و شالی، ۱۳۸۹). با توجه به ضرورت های بیان شده، پژوهش حاضر تلاش می

کند با بررسی مطالعات صورت گرفته در حوزه روانشناسی و علوم تربیتی، مجموعه عوامل

ایجاد شادکامی در مدارس را که یکی از مؤلفه های اصلی بهداشت روانی است، شناسایی

نماید.

عوامل شادکامی در مدرسه

صاحب‌نظران و پژوهشگران برای شناسایی عوامل شادکامی در مدرسه مطالعات مختلفی

انجام داده‌اند. در پژوهش حاضر، حاصل این تلاش‌ها با اولویت‌بخشی به آرای متخصصان

داخلی و براساس تاخر زمانی، ارائه می‌شود.

 عوامل ایجاد شادی در مدرسه از منظر صاحب ‌نظران داخلی:

عباسی‌نیادر کتاب خود با عنوان «مدارس شاداب، دانش آموزان شاد» ویژگی مدارس شاد را

در مهربانی و روابط انسانی افراد می‌داند. از نظر وی، عوامل مؤثر در شادابی مدارس

عبارت‌اند از:

• توجه به فضای فیزیکی مدرسه

• تجدیدنظر در کیفیت فعالیت‌های آموزشی و توجه به شاخص‌های نشاط

• ایجاد روابط انسانی مطلوب

• استفاده از روش‌های فعال تدریس

• آموزش ارزش‌های انسانی

• استفاده از روش‌های ساده و جذاب در آموزش

• معرفی الگوهای مناسب

• تشویق و ارزش‌گذاری فعالیت‌های دانش آموزان برای ایجاد عزت و اعتمادبه‌نفس

• آموزش روابط اجتماعی مناسب به دانش آموزان 

رضایی در کتاب خود به نام «چگونه مدرسه‌ای شاد داشته باشیم»، شادی و نشاط را باعث

ارتقای انگیزه‌های حضور و تلاش در مدرسه معرفی می‌کند. او عوامل ایجاد مدرسه شاد را

به شرح زیر بیان کرده است:

• زیباسازی و بهسازی فضای مدرسه: توسعه فضای سبز، ارتقای بهداشت و خدمات بهداشتی

در مدرسه، توجه به ورزش و فضای تحرک و بازی.

• توسعه فعالیت‌ های آموزشی و پرورشی با رویکردهای نوین: اهمیت دادن و توجه به

ارزشیابی مستمر، فعالیت‌های فرهنگی و هنری و فعالیت‌های مکمل و فوق‌ برنامه.

صادقی عوامل ایجاد مدرسه شاد و بانشاط را به ترتیب زیر بیان کرده است:
• کاهش بار درسی
• آموزش مهارت‌های زندگی 
•  انجام دادن فعالیت‌های شادی‌بخش
• انتقال مناسب اطلاعات
• زیباسازی محیط 
• شکوفایی استعدادها و کنجکاوی دانش آموزان
• استفاده از دبیران با شایستگی‌های مناسب
• فراهم کردن امکانات رفاهی و تجهیزات مدرسه
• پرهیز کارکنان مدرسه از تبعیض و اجبار
• برنامه‌ ریزی صحیح آموزشی
• فراهم ساختن امکانات آزمایشگاهی و کارگاهی
• جلب مشارکت دانش‌آموران در کارها
• سالم‌سازی محیط
• تقویت خلاقیت و نوآوری در دانش آموزان
• انجام دادن کار گروهی
• انطباق امتحانات با محتوای درسی

حاجیان با مطالعه موردی روی یک مجتمع آموزشی شاد، اصول استاندارد بر فعالیت‌های یک

مدرسه شاد را به شرح زیر می داند:

• مشارکت دانش آموزان و معلمان در فعالیت‌های آموزشی و تربیتی .

• مشارکت خانواده‌ها در فعالیت‌های مدرسه.

• بهره‌گیری از فرصت‌های ویژه‌ای چون روز تولد دانش آموزان و همچنین ایجاد محیط شاداب با برقراری تمهیدات مناسبی چون بهره‌گیری از رنگ‌ها و ایجاد زمینه‌های مطلوب.

• توجه به اصل نگرش، اصل دانش و اصل توانایی

• پیگیری، نظارت، تکمیل و اصلاح مداوم برنامه‌ها.

نصر اصفهانی  در مطالعه خود عوامل شادی‌آفرین در مدرسه را به صورت زیر معرفی کرده است:

اردوهای دانش‌آموزی، تفریح و انبساط روح، تحصیل درآمد، آموزش علم و تجربه، یادگیری

آداب زندگی، آشنایی با افراد بافضیلت، موسیقی، امور دینی و مذهبی، روابط انسانی، ورزش

صبحگاهی، فضای مدرسه، آراستگی معلم، نبود تحقیر و تنبیه بدنی، نوآوری.

طریقه‌دار دلایل نبود شادابی و نشاط در نوجوانان را خانه‌های کوچک و پر رفت‌وآمد، و نبود

امکانات مناسب ورزشی و تفریحی می‌داند و معتقد است که این محدودیت‌ها مانع آن می‌شوند

که نوجوانان انرژی‌های خود را آزاد کنند. او در ادامه بیان می‌کند که علاوه بر امکانات

مادی، معنویت و آموزش‌های دینی نیز از ضروریات شادی‌آفرینی در نوجوانان هستند.

 عوامل ایجاد شادی در مدرسه از منظر صاحب‌ نظران خارجی

به عقیده کولیت کلی مدرسه با حمایت از دانش آموزان، باعث افزایش خودآگاهی و حس

استقلال و شایستگی در آن‌ها می‌شود.

تالبوت بیان می‌کند که چگونگی ارتباطات در مدرسه، عامل اصلی سلامت روانی و ایجاد شادی در دانش آموزان است. به طوری که احساس دل‌بستگی به مدرسه در نوجوانی با میزان ارتکاب بزهکاری و خشونت کروثر معتقد است که جذابیت محتوای دروس، رژیم غذایی سالم و ورزش نقش بسیار مؤثری در شادی مدرسه دارند؛ به طوری که لذت یادگیری را در دانش آموزان افزایش می‌دهند و میزان مشارکت آن‌ها را هم توسعه می‌بخشند.

میلر عوامل اساسی برای ایجاد شادی در مدرسه را ارتباط با دوستان، محیط فیزیکی مطلوب، یادگیری مهارت‌های جدید و رشد کردن می‌داند.

به عقیده گوبین عامل اصلی ایجاد مدارس شاد، رهبری مشارکتی است.

گرملین شادی در مدارس را نتیجه مشارکت دانش آموزان در امور و تفویض مسئولیت‌های جدید به آن‌ها و ایجاد شرایط بروز خلاقیت می‌داند.رابطه معکوس دارد.

نتیجه‌ گیری

یکپارچه کردن نتایج به دست آمده در بخش متخصصان داخلی و خارجی و همچنین یافته‌های حاصل از نظریات روان‌شناسان نشان می‌دهد که عوامل شادکامی در مدرسه را می‌توان در دو طبقه کلی عوامل سخت‌افزاری و نرم‌افزاری دسته‌بندی نمود. این طبقه ‌بندی در نمودار 1 نشان داده شده است.